De bacteriële vorm van meningitis, ook wel bekend als nekkramp, leidt onbehandeld binnen een aantal dagen tot ernstige restverschijnselen en soms overlijden van de patiënt. Deze vorm komt in Nederland ongeveer driehonderd keer per jaar voor.
“Meningitis is een ontsteking van de hersenvliezen” vertelt professor dr. Ronald de Groot, gespecialiseerd in de Kindergeneeskunde. “De infectie kan worden veroorzaakt door een virus of een bacterie. De virale ontsteking is vaak een mildere variant. Bacteriële hersenvliesontsteking, meestal veroorzaakt door de meningokok, de pneumokok of soms Haemophilus influenzae type b, is een veel ernstigere ziekte.”
Ernstige hoofdpijn, een stijve nek, koorts, sufheid en misselijkheid zijn duidelijke symptomen van een bacteriële hersenvliesontsteking
Diagnose en behandeling
De diagnose hersenvliesontsteking kan bevestigd worden door een ruggenprik en onderzoek van het hersenvocht. Behandeling van virale infecties is veelal niet mogelijk door het ontbreken van medicatie. Behandeling van bacteriële meningitis met antibiotica kan binnen een uur na de ruggenprik gestart worden. Gebeurt dat niet dan is er een grote kans op ernstige restverschijnselen zoals doofheid, epilepsie of cognitieve schade en soms ook overlijden van de patiënt.
Symptomen
Het is dus van groot belang dat de ziekte tijdig wordt herkend. “De klassieke symptomen zijn vooral hoofdpijn, koorts, lichtstijfheid, nekstijfheid en sufheid. Bij jonge zuigelingen zijn deze symptomen overigens minder duidelijk”, vertelt De Groot. “Bij een bacteriële ontsteking zijn de verschijnselen vaak heftiger dan bij een virale infectie. Je hebt dan last van hevige hoofdpijn, hoge koorts, geeft soms ook over, voelt je suf en hebt een stijve nek, een symptoom dat bij heel jonge kinderen meestal ontbreekt.
Niet vaccineren betekent dat je je kind blootstelt aan een levensgevaarlijke ziekte
Wie een bloedinfectie heeft door meningokokken of pneumokokken vertoont symptomen van een bloedvergiftiging (sepsis), die vaak razendsnel verergert met als gevolg een shock en een hoge kans op overlijden. Typerend voor deze vorm is het optreden bij meer dan de helft van de patiënten van huidbloedinkjes, kleine paarsrode vlekjes die niet verdwijnen als je er met een brilglas op duwt.”
Snelle behandeling noodzakelijk
In het laatste geval, bij de meningokokken of pneumokokken bloedvergiftiging, is extreme haast geboden. “Bel direct je huisarts of rij naar de spoedeisende hulp als de huisarts niet bereikbaar is. Deze vorm van bacteriële infectie moet zo snel mogelijk in het ziekenhuis worden behandeld. Naast het starten van antibiotica is behandeling van de shock en kunstmatige beademing vrijwel altijd noodzakelijk.”
Succesvol vaccinatieprogramma
Dankzij het Rijksvaccinatieprogramma komt bacteriële meningitis steeds minder voor. “Tegenwoordig wordt gevaccineerd tegen typen A, C, W en Y”, stelt de Groot. “Die vaccinatie is van levensbelang. Ouders en adolescenten lopen enorm grote, naar mijn idee zelfs onverantwoord grote, risico’s door van inenting af te zien. Daarbij komt dat kinderen, als ze niet gevaccineerd zijn en de meningokokkenbacterie in de neus-keelholte dragen, de bacterie kunnen overdragen aan ouderen of aan niet gevaccineerde kinderen.”
Hersenvliesontsteking bij heel jonge kinderen is heel moeilijk vast te stellen
Type B
Er is nog een andere vorm van meningitis en bloedvergiftiging. Deze wordt veroorzaakt door type B meningokokken. “Daar is een vaccin tegen maar dat is nog niet opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Ik vind het heel belangrijk dat dit alsnog gebeurt. Bij type B meningokokken, en ook bij type W, is de kans namelijk het grootst op een bloedontsteking, ook wel sepsis genoemd. Die sepsis ontwikkelt zich vernietigend snel. Binnen 24 uur nadat je ziek wordt, kun je er al aan overlijden.”
Kwaadaardiger gedrag
Bijkomend probleem is dat de type B meningokokken door mogelijke veranderingen in hun DNA een nog ernstiger ziektebeeld kunnen veroorzaken. “In dat geval neemt de bacterie karakteristieken over van de huidig circulerende type W bacterie waardoor hij extra gevaarlijk wordt. Die vorm is dan moeilijker herkenbaar. De patiënten ontwikkelen andere klachten en de ziekte krijgt een nog ernstiger beloop waardoor de mortaliteit toeneemt. Dit is recent gebeurd met de type W meningokokken. Er sterven op dit moment aanmerkelijk meer patiënten aan deze ziekte dan voorheen. Als je kijkt naar de historie van meningokokken type B dan is er iedere vijftien tot twintig jaar een piek. Als die piek samenvalt met vergelijkbare veranderingen in de bacterie zal het aantal patiënten dat sterft nog verder oplopen. Je moet dus proactief handelen en door vaccinatie tegen meningokokken type B deze ontwikkeling voorkomen.”
Lees meer: https://www.hersenstichting.nl/alles-over-hersenen/hersenaandoeningen/hersenvliesontsteking