Bijna iedereen zal in zijn of haar leven te maken krijgen met een hersenaandoening. Maar wat voor hersenaandoeningen zijn er? En wat is de impact?
Dick Swaab
Arts en neurobioloog
Cruciaal voor lichaam en psyché
Onze hersenen zijn cruciaal voor het functioneren van ons lichaam en voor onze psyché: ze maken ons tot wie we zijn. De impact van een hersenaandoening is dan ook groot. Helaas krijgt iedereen, zelf of omdat er iemand wordt getroffen in de naaste omgeving, te maken met een hersenaandoening. “Een hersenaandoening tast de persoon en daarmee het hele wezen aan. Het werk, de relaties, de toekomst, noem maar op,” stelt Dick Swaab. Swaab is arts, neurobioloog, hersenonderzoeker en auteur van de wetenschappelijke bestsellers ‘Wij zijn ons brein’ en ‘Ons creatieve brein’.
Volgens cijfers van het Rijksinstituut voor Volksgezond (RIVM) heeft een op de vier Nederlanders een hersenaandoening. Bij deze cijfers gaat het ook om psychische aandoeningen zoals depressie, autisme, een gedragsstoornis of verslaving. “De klassieke indeling van hersenaandoeningen is neurologisch, psychiatrisch en neuro-endocrien . Bij de laatste groep is de hormoonhuishouding verstoord. Bij neurologische aandoeningen is de oorzaak van de aandoening duidelijk in de hersenen te zien, terwijl bij psychiatrische stoornissen men sprak van functionele hersenaandoeningen. Bij een niet-aangeboren hersenletsel is er schade aan de hersenen ontstaan in de loop van het leven, bijvoorbeeld door een ongeval en dat kan leiden tot neurologische en/of psychiatrische aandoeningen,” legt Swaab uit.
Neurologische en psychische hersenaandoeningen
In 1974 is het verschil tussen de neurologische en psychische hersenaandoeningen pas ontstaan, daarvoor was hersenziekten één terrein. Dit kwam doordat de analytische psychiatrie in die tijd heel ver weg stond van de biologie van het brein. Swaab: “Tegenwoordig wordt er veel gekeken naar de biologisch oorzaken binnen de psychiatrie en met de ontdekking van nieuwe technieken groeien de twee vakgebieden weer naar elkaar toe. Want met de komst van die nieuwe technieken kunnen we ook die functionele of psychische hersenstoornissen in de hersenen zien met de scan, de microscoop of met moleculaire technieken. Dus dat klassieke onderscheid verdwijnt weer langzaam, en we spreken daarom vaak van neuro-psychiatrische aandoeningen.”
Hersenaandoening voorkomen
Afhankelijk van het stadium van je leven kun je bepaalde zaken laten om hersenaandoeningen te voorkomen. Swaab: “Als een vrouw zwanger is kan ze een hoop problemen voor het kind voorkomen door tijdens de zwangerschap niet te drinken of roken en bepaald medicijngebruik en toxische stoffen in het milieu te vermijden. De puberteit is een belangrijk ontwikkelingsperiode van onze hersenen en drugs, alcohol en sigaretten geven allemaal schade aan het brein. Je kunt hersenziekten ook voorkomen door inentingen. Zo kunnen mazelen een ontsteking van de hersenen veroorzaken, met alle gevolgen van dien. Ook kan hersenletsel voorkomen worden door een helm te dragen.”
Toch is een groot deel van de gezondheid van de hersenen al bepaald bij de geboorte. Swaab: “Als je ouders hebt die oud zijn geworden met een gezond brein, dan is de kans vijftig procent dat jouw brein ook op oudere leeftijd nog goed functioneert. Daarnaast is het goed om je brein te stimuleren. Voor een kind is een taal leren een enorme stimulans, een tweede taal een nog grotere aansporing. Tweetalige kinderen krijgen vijf jaar later dan de rest van de populatie Alzheimer. Dat advies geldt eigenlijk voor de rest je leven, blijf je brein stimuleren en uitdagen. Ook als je niet meer werkt. Het leren van schaken of het spelen van een muziekinstrument werkt stimulerend op oudere leeftijd, zo stel je de ziekte van Alzheimer uit.”