De ziekte van Parkinson is niet te genezen en kan niet worden geremd. “Het is echter vaak wel mogelijk om de klachten te verminderen”, stellen neurochirurg Saman Vinke en neuroloog Rianne Esselink van het Radboudumc Nijmegen.
De ziekte van Parkinson ontstaat door het afsterven van dopamine producerende zenuwcellen in de hersenen. Mensen met deze ziekte hebben heel uiteenlopende klachten. Er kan sprake zijn van trillen, bewegingen kunnen trager worden en er kan stijfheid van de spieren optreden. Patiënten hebben soms ook last van houdings- en evenwichtsproblemen. Naast al die motorische stoornissen kunnen ook cognitieve klachten ontstaan, zoals trager denken, slaapstoornissen en stemmings- en gedragsproblemen.
Iedereen is anders
“De klachten variëren sterk”, vertelt Esselink. “Vaak denken mensen dat bij de ziekte van Parkinson sprake is van trillende handen. In de praktijk is dat maar bij de helft van de patiënten het geval. Wat je wel kunt zeggen is dat er grofweg drie groepen patiënten zijn. Mensen bij wie trillingen meer op de voorgrond staan, mensen die vooral last hebben van stijfheid en traagheid en mensen met meer loop- en gangproblemen.”
Er komen steeds meer mensen in aanmerking voor diepe hersenstimulatie
Saman Vinke
Diagnose
Het is niet mogelijk om via bloedonderzoek, DNA-onderzoek of een hersenscan vast te stellen of sprake is van Parkinson. De uiteindelijke diagnose wordt gesteld op basis van lichamelijk onderzoek door de neuroloog. “Hiervoor zijn drie symptomen van belang: stijfheid, traagheid en trillen. Op het moment dat iemand twee van de drie symptomen heeft, kun je de diagnose Parkinson stellen.”
Terugkijkend zijn er vaak al eerder aspecifieke signalen. “Daarbij kun je denken aan schouderklachten, een burn-out, reukverlies en zelfs aan obstipatie. Bij die klachten is het veel logischer om te denken aan een andere oorzaak. Je kunt op dat moment vaak nog niet de diagnose Parkinson stellen omdat er van andere typische Parkinson klachten nog geen sprake is.”
Behandelmogelijkheden
Of de ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt, maakt voor het verloop van de ziekte geen verschil. “Wij kunnen de ziekte niet genezen en ook niet afremmen”, stelt Esselink. “Wij kunnen alleen de symptomen zo goed mogelijk onderdrukken en zo de kwaliteit van leven verbeteren.” Levodopa is het meest effectieve medicijn en vult het ontstane tekort aan dopamine aan.
Daarnaast is er nog een aantal andere medicijnen beschikbaar. “Probleem is dat mensen op gegeven moment vaker en meer medicatie nodig hebben. Dat kan ertoe leiden dat de dopaminespiegel heel sterk gaat schommelen waardoor de werking door de dag heen heel wisselend is.”
Multidisciplinaire aanpak
Behandeling op maat is gewenst. Die behandeling begint met voorlichting over de ziekte en de behandelmogelijkheden. Wat zijn de klachten en wat zijn de wensen van de patiënt. Wat zijn de verschillende behandelmogelijkheden en de mogelijke bijwerkingen. “Alleen als die vragen zijn beantwoord, kan de patiënt, samen met zijn dokter, een goede beslissing nemen”, vindt Esselink.
Naast medicatie is hulp van een multidisciplinair team belangrijk
Rianne Esselink
“Naast de behandeling met medicijnen is begeleiding door gespecialiseerde paramedici zoals een fysiotherapeut, een ergotherapeut, een logopedist, een maatschappelijk werker of seksuoloog en soms andere medisch specialisten van belang.”
Geavanceerde behandelingen
Als mensen al langere tijd ziek zijn, zijn er drie complexere behandelmogelijkheden. “Wij kunnen medicijnpompjes plaatsen”, legt Vinke uit. “Het middel apomorfine kan met een onderhuids naaldje continu worden toegediend. Een andere optie is het toedienen van levodopa via een slangetje in de maag. Door het continu toedienen, blijft de medicijnspiegel over de dag stabiel waardoor de klachten minder schommelen.”
Diepe hersenstimulatie
De derde complexere behandeling is diepe hersenstimulatie. “Dit is een vorm van neuromodulatie waarbij elektrodes in specifieke hersengedeelten worden ingebracht. De elektrodes worden verbonden met een pacemaker die elders in het lichaam onderhuids wordt geplaatst. Mensen die deze operatie hebben ondergaan melden gemiddeld een verbetering van de kwaliteit van leven van dertig procent.”
Deze behandeling kan niet bij iedereen worden toegepast maar er komen wel steeds meer mensen in aanmerking voor diepe hersenstimulatie. De diepe hersenstimulatie is overigens geen vervanging voor medicatie. Het gaat om een balans tussen medicatie en stimulatie. “Als patiënten merken dat hun klachten verergeren, is het verstandig om bij de behandelend arts te vragen naar deze behandelmogelijkheid.”