TNO onderzoekt hoe kwartsstof en ander fijnstof op de werkplek gereduceerd kan worden.
Hoe kun je zorgen dat werknemers zo min mogelijk worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen? Met die vraag zijn Birgit van Duuren-Stuurman en Maaike le Feber bij TNO bijna dagelijks bezig. Le Feber: “We onderzoeken bijvoorbeeld hoeveel iemand inademt van een bepaalde stof, zoals kwartsstof. Bij het bewerken van bijvoorbeeld steen of beton kan kwartsstof vrijkomen, wat vervolgens kan worden ingeademd door de werknemer. Zaken zoals ventilatie, afzuiging, de machine en het menselijk gedrag heeft allemaal invloed op de mate van blootstelling.”
Blootstelling aan kwartsstof kan silicose en longkanker veroorzaken
Het probleem is groot, zegt Van Duuren-Stuurman: “Blootstelling aan fijnstof kan longaandoeningen en hart- en vaatziekten veroorzaken. Sommige specifieke vormen van fijnstof, zoals kwarts en hardhoutstof zijn kankerverwekkend. Elk jaar overlijden zo’n 2.700 mensen aan kanker door blootstelling op het werk aan deze stoffen. In bijvoorbeeld de bouw worden circa 180.000 mensen blootgesteld aan fijnstof en kwarts.”
Blootstelling aanpakken
Blootstelling reduceren dient volgens de arbeid hygiënische strategie te gebeuren en begint bij de bron. In het geval van kwarts- en hardhoutstof in de bouw kan dit bijvoorbeeld door prefab te bouwen. Als dit niet van toepassing is kan je met technische maatregelen de risico’s beperken. Dit kan door stofvrije gereedschappen te gebruiken of te zorgen dat een machine pas werkt als eerst de stofafzuiging is aangezet.
Als technische maatregelen niet voldoende zijn kunnen organisatorische maatregelen worden getroffen zoals taakroulatie. Tot slot kunnen persoonlijke beschermingsmiddelen zoals mondmaskers helpen, maar dat is pas de allerlaatste optie.
Stofvrijwerken label
Van Duuren-Stuurman: “TNO is hanteert het zogenoemde label ‘Stofvrijwerken’, met als doel om in samenwerking met leveranciers stofarme processen en gereedschappen te ontwikkelen en labelen. Kennis vanuit de wetenschap en de praktijk is samengebracht voor innovaties zoals de afzuiging op handgereedschappen. In samenwerking met de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) is de TNO Prestatietoets ontwikkeld.
Hiermee wordt vastgesteld hoe lang met een specifiek gereedschap gewerkt kan worden, zonder dat blootstelling de bijbehorende grenswaarde overschrijdt. Inmiddels zijn honderden gereedschappen en stofzuigers getest volgens deze prestatietoets.”
Nieuwe ontwikkelingen
“TNO ontwikkelt momenteel een kwartssensor, waarmee in real time persoonlijke kwartsblootstelling gemeten en zichtbaar gemaakt kan worden. Dit helpt met ter plekke bewustwording creëren. Door dit te combineren met zogenoemde contextsensoren (sensoren die kenmerken van de blootstellingssituatie meten) kan beter worden vastgesteld waardoor pieken in blootstelling veroorzaakt worden.
De website Stofvrijwerken is een goede start om het probleem aan te pakken. Met behulp van de inzet van sensoren hopen we nog verder te komen in het creëren van bewustzijn en daarna het voorkomen van blootstelling”, aldus Le Feber.