Smart health communities als oplossing voor de naderende diabetesgolf

Het aantal mensen met diabetes groeit alarmerend. Pogingen om de epidemie te stoppen, mislukten tot dusver. Veelbelovend zijn smart health communities: hierin werken mensen gezamenlijk én met technologische ondersteuning aan een betere gezondheid.

Al jaren luiden experts de noodklok. Ruim 1,1 miljoen Nederlanders leven met diabetes type 2, zo’n 100.000 mensen hebben diabetes type 1. Zorgwekkend is vooral dat ongeveer 1,3 miljoen mensen prediabetes hebben. “Als we niets doen, komt er een grote diabetesgolf op ons af,” waarschuwde Diabetes Fonds-directeur Diena Halbertsma vorig jaar. Deze realiteit leidt tot veel persoonlijk leed; diabetes is geen ziekte waarmee je ‘prima’ kunt leven. Daarnaast neemt de druk op de toch al overbelaste zorg toe: mensen met diabetes ontwikkelen vaak andere aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten, nierproblemen en oogaandoeningen.

Resultaten GLI teleurstellend

Hoe voorkomen we dit doemscenario? Omdat obesitas en ongezonde voeding de belangrijkste oorzaken zijn van diabetes type 2, introduceerde de regering in 2019 de Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI). Dit programma begeleidt mensen met overgewicht twee jaar lang om gezonder te leven en gedrag blijvend te veranderen. Tienduizenden deelnemers volgden de GLI onder begeleiding van een leefstijlcoach. Maar de resultaten vallen tegen, constateerde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid & Milieu (RIVM) in 2023. Ruim de helft van de deelnemers maakt het programma niet af: in het eerste jaar stopt 26 procent, van de overgebleven groep valt in het tweede jaar nog eens 35 procent voortijdig uit.

Samen de gezondheid verbeteren

Steeds duidelijker wordt dat de smart health communities dé oplossing zijn om de diabetesepidemie te stoppen. Dit zijn netwerken waarbinnen mensen samen met hun gezondheid aan de slag gaan, en daarbij ondersteund worden door technische innovaties (zoals fitnesstrackers of glucosemeters), data en kunstmatige intelligentie. Het concept werd eerder omschreven door het Deloitte Center for Health Solution.

In Nederland bewijst Stichting Je Leefstijl Als Medicijn al enige jaren hoe succesvol smart health communities zijn. Oprichter Wim Tilburgs verloor zelf 40 kilo en keerde zijn diabetes type 2 om. In 2018 startte hij de online supportgroep Diabetes 2 Doorbreken om ook andere mensen met diabetes te helpen bij hun herstel.”Deelnemers delen hun bloedsuikerwaarden, gewicht en buikomvang en krijgen daarop feedback: wat gaat goed, waar kun je bijsturen?”, legt Tilburgs uit. “Ze motiveren en steunen elkaar. Wie kan je nu beter op weg helpen dan mensen die zelf diabetes hebben gehad? Juist zij weten hoe het voelt om de controle kwijt te zijn, én hoe die weer terug te pakken.” De combinatie van peer support en datagedreven leefstijlverandering blijkt effectief. Volgens de oprichter hebben inmiddels duizenden deelnemers hun diabetes type 2 verbeterd, vaak zelfs omgekeerd.

Peersupport wérkt

Zo ontstond ook de ‘ZWEM’-community – Zaterdag Wegen En Meten. Hier voeren deelnemers wekelijks hun gezondheidsgegevens in en worden ze aangemoedigd door ervaren vrijwilligers, de ‘badmeesters’. “Duurzaam gezond blijven is uitdagend, zeker voor mensen die lange tijd kampten met diabetes type 2 en obesitas,” benadrukt Tilburgs.

Dat peersupport werkt, is inmiddels door diverse wetenschappelijke studies bevestigd. Binnenkort verschijnt een onderzoek in het gerenommeerde British Medical Journal (BMJ), gebaseerd op honderden deelnemers van de ZWEM-community. “De resultaten zijn indrukwekkend”, zegt Tilburgs trots. “Gemiddeld verloren deelnemers in het eerste jaar 7,3 kilo, verminderde de buikomvang met 9 centimeter en verbeterden de bloedsuikerwaarden aanzienlijk. Daarmee scoren we beter dan veel GLI-programma’s.”

Beste Diabetes Idee

Stichting Je Leefstijl Als Medicijn won in 2023 twee keer Het Beste Diabetesidee: voor diabetes type 2 én voor diabetes type 1. Daarnaast kreeg het type 1-project de Publieksprijs van het Diabetes Fonds. Beide projecten tonen de kracht van smart health communities: mensen die samen kennis ontwikkelen, ervaringen delen en elkaar ondersteunen bij leefstijlverandering. Voor type 2 leidde dat tot een serie minidocumentaires in vijf talen. Voor type 1 ontwikkelde de stichting, samen met mensen met diabetes en zorgprofessionals, een nieuw educatiepakket.

Het pakket bevat zelfstudies voor mensen met type 1 én nascholingen voor professionals. De inhoud sluit op elkaar aan en bevordert gedeeld inzicht, gezamenlijke taal en meer gelijkwaardigheid in het gesprek over leefstijl. Naast educatie biedt het pakket ook e-books, animaties, zelfmanagementmaterialen en een serious game.