Hormoon- en chemotherapie. Voor veel patiënten met prostaatkanker is dit onontkoombaar. In onder andere Duitsland en Australië worden veelbelovende resultaten geboekt met radioactieve PSMA-therapie. Volgt Nederland ook?
Dr. Daniela Oprea-Lager, u bent nucleair geneeskundige en voorzitter van Stichting PSMA forum NL. Wat is PSMA precies?
“PSMA staat voor ‘prostaat-specifiek membraan antigeen’ en is een eiwit dat zich op de oppervlakte van prostaatkankercellen bevindt. Na jarenlang wetenschappelijk onderzoek zijn verschillende radioactieve stoffen ontwikkeld, die zich kunnen binden aan het PSMA-eiwit. De zo ontstane radioactief PSMA wordt ingespoten in de bloedbaan om prostaatkanker in beeld te brengen. Ook kan PSMA worden gebruikt als therapie om de prostaatkanker cellen lokaal te bestralen. Een van die stoffen die de PSMA therapie mogelijk maakt is het radioactieve Lutetium-177, dat straling afgeeft. Deze straling kan schade aanrichten aan het DNA, waardoor heel gericht kankercellen vernietigd worden.”
Wat kan PSMA voor patiënten met prostaatkanker betekenen?
“Door PSMA te koppelen aan een radioactieve stof, kunnen kankercellen eerder én veel beter in beeld worden gebracht. Zo kunnen wij als arts letterlijk zien waar de kanker zich bevindt en daardoor een betere diagnostiek verrichten. Daarnaast kunnen patiënten met een hogere dosis radioactief PSMA behandeld worden, doordat het helpt tumorcellen te doden. Die dubbele functie, diagnostiek en therapie, maakt PSMA een unicum in de medische wereld.”
Wanneer kom je in aanmerking voor PSMA-therapie?
“Allereerst is het belangrijk dat er voldoende PSMA-eiwit op de kankercellen zit en zichtbaar is. Je kunt immers niet iets behandelen wat je niet ziet. Ook kijken we altijd naar de beenmerg-reserve en de nierfunctie van een patiënt. Een behandeling met PSMA heeft daar namelijk invloed op. En als er sprake is van prostaatkanker met uitzaaiingen in de organen, is er een kans dat de therapie minder goed aanslaat. Echter, bij uitzaaiingen in de botten en lymfklieren – wat gebruikelijker is bij dit type kanker – kan PSMA wél worden aangeboden.” Het middel is nu officieel goedgekeurd door het Europees Medicijn Agentschap en het Amerikaanse Food and Drug Administration. In Nederland wordt momenteel gekeken of Lutetium-177-PSMA vergoede zorg gaat worden. In het kader van onderzoek of via een lokaal ziekenhuis budget kunnen sommige ziekenhuizen Lutetium-177-PSMA wel al geven echter komt het nu nog te vaak voor dat patiënten het middel niet krijgen en dus een mogelijk optimale behandeling mislopen.
Wat zijn de voordelen?
“Met PSMA kunnen we met meer gemak meer prostaatkankerpatiënten effectiever helpen. Bovendien is het een therapie die poliklinisch gegeven kan worden. Zo’n zes à acht uur na de therapie kan je gewoon weer naar huis. Nog een grote plus: de bijwerkingen van PSMA zijn veel milder dan bijvoorbeeld chemotherapie. Sterker nog, in het algemeen verbetert het medicijn de kwaliteit van leven. Verder blijkt uit onderzoek, dat uitbehandelde patiënten dankzij Lutetium-177-PSMA therapie een extra levenstijd van 4 kwalitatieve maanden kregen. Een mooie bonus. Plus dat bij circa 25 procent van de patiënten een zeer goede respons werd gezien, die een veel langere overlevingswinst kan opleveren dan 4 maanden.”
Wat kan PSMA in de toekomst betekenen voor prostaatkanker?
“Momenteel is Lutetium-177-PSMA therapie nog niet vergoed via het basispakket. Ik verwacht echter dat dit wel gaat gebeuren want dit is echt een revolutionaire ontwikkeling tegen prostaatkanker. Ik heb dan ook goede hoop dat vele generaties patiënten ervan gaan profiteren. Daarbij verwacht ik ook dat we het middel in een vroeger stadium gaan toepassen. Zo is recent een studie gepresenteerd op het Europees Congres voor Oncologie (ESMO) waarbij succesvol Lutetium-177-PSMA therapie werd toegepast voor chemotherapie. Ook heb ik hoge verwachtingen van een combinatie van behandelingen. Dat zou zomaar voor veel patiënten een nieuwe horizon kunnen betekenen.”