Dat deze editie rondom Infecties actueler is dan ooit, behoeft in tijden van een pandemie geen uitleg. Maar juist omdat het begrip ‘infectieziekten’ een breed scala aan soorten omvat, blijft ‘preventie’ een sleutelbegrip.
“Infectieziekten staan in deze tijd natuurlijk heel erg op de kaart”, zegt Annelies Verbon, internist aan het UMC Utrecht, met een specialisatie in infectiologie.
“Maar het feit dat de coronapandemie zo op de voorgrond staat, betekent niet dat andere infecties niet meer voorkomen.” Het gaat dan om verschillende soorten verwekkers van infecties zoals bacteriën, parasieten, schimmels en virussen.
Dat kan gaan van voedselinfecties tot seksueel overdraagbare aandoeningen. “Voor alle infectieziekten is de vraag of we iets volledig kunnen voorkomen”, vervolgt Verbon, “maar met preventie kunnen we het absoluut verminderen. Daarnaast is preventie één ding, de andere kant is dat we infectieziekten behandelen.”
Van alle tijden
Infectieziekten zijn van alle tijden. Eerdere epidemieën als de pest en polio, of de grieppandemie van 1918 zijn slechts een paar voorbeelden uit de geschiedenis. Verbon plaatst het in een nog breder historisch perspectief: bij de mummies in Egypte is na onderzoek ook erfelijk materiaal van tuberculose gevonden.
Voor tuberculose gold tot in de 20ste eeuw dat patiënten ‘kuurden’ in sanatoria, of in het eigen huis zonder bezoek – ook een soort ‘quarantaine’. “Daarmee wil ik schetsen dat omstandigheden constant veranderen”, legt Verbon uit.
“Infectieziekten van vroeger zijn er nu minder, mede door onze hygiëne en woon- en leefomstandigheden. Maar het werkt ook de andere kant op: denk aan ons reisgedrag, megastallen en markten met levende dieren. Ook dat heeft invloed op de soort infecties waarmee we worden geconfronteerd.”
Nog een voorbeeld, maar dan over behandeling: nadat het eerste antibioticum penicilline was uitgevonden, redde dat in de Tweede Wereldoorlog veel levens.
Penicilline en andere antibiotica speelden zelfs zo’n grote rol, dat in de jaren 60 de Surgeon-General van de Verenigde Staten aankondigde dat het boek van infectieziekten wel gesloten kon worden. Dat was volgens hem een gelopen race.
Verbon: “Hij is in 2008 overleden, maar hij zou zich dit jaar wel flink achter de oren krabben. Dat was een enorm optimisme. Wat we nu zien, is dat er nog steeds infecties zijn die we nog niet goed kunnen behandelen. Neem COVID-19 – maar ook voor griep is er nog geen optimale behandeling.”
Toekomst
Na dat onterechte optimisme, hoe staat het er tegenwoordig voor? “Ik verwacht dat de infectieziekten die we kunnen behandelen de komende vijf jaar stabiel blijven”, zegt Verbon. “Op langere termijn zal antimicrobiële resistentie het ons moeilijker maken, omdat de kans bestaat dat we daar dan niet de juiste antibiotica voor hebben en infectieuze complicaties van complexe medische ingrepen niet meer kunnen behandelen.”
Of de geschiedenis zich zal herhalen nadat we de huidige coronapandemie achter de rug hebben? “Het blijft koffiedik kijken, maar mijn verwachting is dat we nog een uitbraak krijgen die van dieren afkomt. Maar of dat zo massaal zal zijn als nu, dat hóóp en denk ik niet.” Ook met dat in het achterhoofd, komen we weer terug bij dat ene sleutelbegrip: preventie.