Jaarlijks worden in Nederland zo’n 500.000 mensen behandeld vanwege een gecompliceerde wondgenezing. Slecht genezende wonden en wondinfecties komen steeds vaker voor. Een niet goed behandelde wondinfectie kan ernstige gevolgen hebben en zelfs leiden tot de dood.
“Niet iedere wond raakt geïnfecteerd”, stelt Steven Smet, verpleegkundig specialist wondzorg bij het Universitair Ziekenhuis Gent. “Als een wond goed wordt gereinigd en behandeld zal over het algemeen geen infectie ontstaan. Is echter sprake van een wond waarin veel bacteriën aanwezig zijn en/of gaat het om een verzwakte patiënt, dan is het risico op een infectie groter. Wanneer de infectie niet tijdig herkend en behandeld wordt, kan deze zich uitbreiden en in de bloedbaan terechtkomen. Dan ontstaat sepsis, een bloedvergiftiging, en dat kan fatale gevolgen hebben.
“Als sepsis wordt geconstateerd, is direct handelen geboden”, vertelt prof. dr. Dimitri Beeckman, specialist in huid- en wondzorg en werkzaam aan de Universiteit Gent. “Dan is opname in het ziekenhuis nodig om systemische antibiotica toe te kunnen dienen. Dat is antibiotica die intraveneus, via de bloedbaan, of peroraal wordt gegeven. Als de bacterie niet resistent is voor de antibiotica zal de patiënt in de meeste gevallen relatief snel herstellen van de infectie.”
Te vaak wordt bijna automatisch gegrepen naar antibiotica
“Helaas komt het steeds vaker voor dat bacteriën resistent zijn voor antibiotica”, vervolgt Beeckman. “Er zijn zelfs multiresistente bacteriën. Als iemand de pech heeft zo’n bacterie op te lopen, dan helpt zelfs de zwaarste intraveneus toegediende antibiotica niet meer. Dat kan fatale gevolgen hebben. Juist daarom moeten zorgprofessionals terughoudend zijn met het gebruik van antibiotica.”
Zorgvuldigheid
“Een infectie voorkomen is de eerste stap”, legt Smet uit. “De wond moet zorgvuldig worden beoordeeld en zo snel mogelijk worden gereinigd. Eveneens belangrijk is om niet te snel te denken dat er sprake is van een infectie. Bij risico op infectie of ter preventie van infectie kan het enzym alginogel overwogen worden. Als een operatiewond rood, gezwollen en een beetje pijnlijk is, wil dat niet zeggen dat direct antibiotica moet worden toegediend. Zo’n inflammatie is een heel logische reactie van het lichaam. Pas als die klachten langer dan twee dagen aanhouden en de heling van de wond niet verbetert. Of als er sprake is van een toename van wondvocht, pus of een onaangename geur, dan is antibiotica noodzakelijk.”
“In eerste instantie gaat mijn voorkeur uit naar een lokale antimicrobiële behandeling, wat toch wel heel anders is dan het gebruik van antibiotica”, vult Smet aan. “Je kunt dan denken aan ontsmettingsmiddelen, producten op basis van honing of suiker en producten met zilver in de vorm van een vloeistof of crème of verwerkt in een wondverband. Het grote voordeel is dat je op die manier een mogelijke resistentie voor antibiotica kunt voorkomen. Helaas werken nog niet alle artsen, verpleegkundigen en andere zorgprofessionals op deze wijze. Veel te vaak wordt te snel gegrepen naar antibiotica.”
Kennis
“In ziekenhuizen en in de thuiszorg wordt een derde van alle patiënten behandeld met antibiotica”, weet Beeckman. “In dertig procent van de gevallen blijkt dat niet terecht te zijn. Er zijn bovendien betere en efficiëntere manieren om de mensen te behandelen. Dat betekent dat mensen nu niet optimaal worden behandeld en dat er onnodige kosten worden gemaakt. Op de langere termijn is er bovendien het risico dat bacteriën resistent worden. De thuis- en ziekenhuiszorg moet worden verbeterd door zorgprofessionals beter op te leiden.”
Het tijdig herkennen en behandelen van een infectie van letterlijk van levensbelang zijn
“Het is belangrijk dat wondverpleegkundigen goed op de hoogte zijn van de principes van antimicrobial stewardship”, stelt Smet. “De onlinecursus van EWMA, de European Wound Management Association, kan hierbij helpen. Vervolgens is het belangrijk om deze informatie om te zetten in praktische richtlijnen voor de praktijk. Dit is een belangrijke opdracht voor wondverpleegkundigen.” “Een aanvullende opleiding is niet alleen voor wondverpleegkundigen van belang”, vult Beeckman aan. “Ook andere verpleegkundigen, huisartsen en artsen die werken in een ziekenhuis zijn gebaat bij meer kennis zodat zij weten wat te doen.”