Door de opkomst van nieuwe technologieën komen voor steeds meer zeer zeldzame aandoeningen effectieve therapieën beschikbaar. Emil Kakkis ontwikkelt met zijn bedrijf Ultragenyx medicijnen voor vele zeldzame ziekten in de wereld en zet zich in voor een brede toegankelijkheid ervan.
Het begon een jaar of 25 geleden in een wat krakkemikkig ogende bungalow, gebouwd zo rond de Tweede Wereldoorlog. Biotechnologie voor zeldzame aandoeningen was overduidelijk geen zaak van grote gebouwen en enorme sommen geld. Emil Kakkis, die later biofarmaceutisch bedrijf Ultragenyx zou oprichten, was nog hoogleraar en werkte met collega’s aan een therapie voor de zeldzame lysosomale stapelingsziekte MPS I (mucopolysacharidose type 1).
MPS I is een aandoening waarbij patiënten het enzym alfa-L-iduronidase missen. Dit leidt tot beschadiging van cellen, weefsels en uiteindelijk organen. “Wij wilden ze dit enzym teruggeven”, zegt Kakkis. “Het is een complexe aandoening, omdat het meerdere lichaamssystemen aantast en bij verschillende patiënten andere uitingsvormen heeft. Maar doordat wetenschappelijk wel duidelijk was wat er moest gebeuren, was er veel potentie voor het ontwikkelen van een effectieve behandeling.”
Drie nieuwe behandelingen goedgekeurd en potentieel meer
Eind jaren negentig kregen de eerste tien MPS-I-patiënten een infusie met een door Kakkis en collega’s ontwikkelde enzymtherapie. “Ik realiseerde mij dat als ik meer mensen met zeldzame aandoeningen wilde helpen, ik geen academicus kon blijven. Er waren daar zo weinig fondsen dat ik anders de rest van mijn leven maar één andere behandeling zou kunnen ontwikkelen.” Kakkis ging daarom aan de slag bij biotechnologiebedrijf BioMarin. Waar hij verantwoordelijk was voor de ontwikkeling en goedkeuring van een aantal behandelingen voor zeldzame ziekten waaronder de enzymtherapie voor de ziekte MPS-1.
Sinds Ultragenyx Pharmaceutical in 2010 werd opgericht door Kakkis, zijn er al drie nieuwe behandelingen voor vier zeldzame aandoeningen goedgekeurd. “Door nieuwe technologieën zijn nu behandelingen mogelijk die op elk aspect van de biologie van cellen kunnen ingrijpen: DNA, mRNA, transcriptie, celdeling, eiwitten, ga zo maar door.” Dankzij deze nieuwe technologieën heeft Ultragenyx, anno 2021, vijf klinische studies (fases 1/2/3) die in verschillende landen overal ter wereld van start aan: GSDIa, GSDIII, Ornithine transcarbamylase (OTC), de ziekte van Wilson, Het Angelman Syndroom (in samenwerking met GeneTx Biotherapeutics) en Osteogenesis Imperfecta (in samenwerking met Mereo BioPharma). Evenals een aantal eerdere preklinische programma’s.
Blik op de toekomst
Een van de aandoeningen waar Ultragenyx aan meewerkt, is het syndroom van Angelman. Het bedrijf ontwikkelde daar een zogeheten ASO-therapie voor in samenwerking met het bedrijf GeneTx Biotherapeutics. “Dit is een ziekte waarvan veel mensen niet zouden denken dat die behandelbaar is, maar dankzij wetenschappelijke vooruitgang is dat nu wel zo”, zegt Kakkis. Daarnaast werkt Ultragenyx aan meerdere AAV-gentherapieën en therapieën die gebruikmaken van mRNA. Kakkis: “Die zijn door COVID-vaccins nu uit de obscuriteit gekomen.”
De wetenschap maakt met ongekende snelheid stappen, maar er blijven uitdagingen volgens Kakkis. “De ontwikkelkosten zijn enorm”, zegt hij. “Neem MPS 1: waar wereldwijd slechts zo’n honderd patiënten van bekend zijn en waarvan de kosten voor de ontwikkeling van behandelingen in de miljoenen oplopen. Daarnaast zijn er procedures die zich niet goed lenen voor zeldzame ziektes vanwege de verschillende uitingsvormen. Bedrijven, overheden en verzekeraars moeten goed blijven samenwerken om tot kostenefficiënte en toegankelijke behandelingen te komen.” Het actief streven naar innovaties voor behandelingen mag nooit naar de achtergrond verdwijnen.
MRCM-UGNX-00358