Dat overgewicht en obesitas verre van gezond is, is niks nieuws onder de zon. Maar weet je ook welke risico’s je daadwerkelijk loopt? Internist-endocrinoloog dr. Arianne van Bon van topklinisch ziekenhuis Rijnstate geeft tekst en uitleg.
Nederlanders worden steeds dikker, zo valt steeds vaker te lezen. Klopt dat?
“Het is tegenwoordig inderdaad minder uitzonderlijk om dik te zijn. Inmiddels is de helft van de Nederlanders te zwaar, waarvan veertien procent in de categorie ‘obesitas’ behoort. Bij kinderen heeft tegenwoordig vijftien procent overgewicht en drie procent daarvan is obese.”
Wat wordt verstaan onder een gezond gewicht? En is dit voor iedereen hetzelfde?
“Over het algemeen wordt er gekeken naar de BMI, je Body Mass Index. Dat cijfer behoort tussen de 18,5 en 25 te zijn. Dat gezegd hebbende: de BMI is zeker niet alleszeggend voor iedereen. De hoeveelheid spier- en vetmassa zegt ook veel over je gezondheid. En je buikomtrek speelt ook mee. Hoe groter die is, hoe meer kans op hart- en vaatziekten.”
Waarom moeten we letten op ons gewicht?
“Als iedereen om je heen steeds zwaarder wordt, valt het in eerste instantie niet zo snel op. Bovendien geldt dat je vaak beetje bij beetje zwaarder wordt. En een extra kilootje hier of daar, dat merk je in het begin niet zo snel. Tot je op een gegeven moment bepaalde zaken niet meer kunt, zoals achter je kinderen aanrennen of de trap op te lopen zonder te hijgen. Maar dan ben je eigenlijk al te laat.”
Wat zijn de risico’s van overgewicht?
“Die zijn niet mals. Denk aan diabetes, een verhoogde bloeddruk en hart- en vaatklachten. En waar veel mensen niet bij stilstaan: als je echt fors te zwaar bent en obesitas hebt, is er een grotere kans op kwaadaardige ziektes als kanker. Ook kan overgewicht je vruchtbaarheid aantasten. Bovendien: als je nog niet ziek bent geworden door je gewicht, dan zal je het ongemak van alle extra kilo’s continu in je dagelijks leven ervaren. Denk aan moeite met ademhalen, brandend maagzuur en stemmingswisselingen.”
Wat betekent een ongezond gewicht voor je levensverwachting?
“Die is significant korter: met flink overgewicht is het sterfterisico tweemaal zo groot. Iemand die veel te zwaar is en daarbij ook nog eens diabetes type 2 heeft, leeft gemiddeld drie jaar korter. Heb je overgewicht met type 2 diabetes en daardoor ook een hart- of vaataandoening, dan scheelt dat ruim vijf jaar op je leven.”
Welke rol spelen leefstijlaanpassingen bij een gezond gewicht?
“Een gezonde leefstijl is de basis en altijd de eerste stap in de strijd tegen overgewicht en obesitas. Er zijn veel leefstijlprogramma’s beschikbaar voor mensen die zwaar overgewicht hebben. Hier leer je in groepsverband hoe je op verantwoorde wijze minder en vooral gezonder eet.
Een crashdieet werkt namelijk niet, want dat zorgt voor (nog meer) hormonale disbalans. En daar wil je juist ver vandaan blijven. Verder leer je in deze leefstijlprogramma’s ook hoe je beweging vormgeeft in het dagelijks leven.”
Zijn er ook medicijnen om overgewicht aan te pakken?
“Sinds enkele jaren is er medicatie beschikbaar om af te vallen, bestemd voor mensen die een BMI van 30 of hoger hebben. Of bij een BMI van 27 en hoger als je door je obesitas aandoeningen hebt gekregen. De verwachting is dat binnen één tot twee jaar er medicatie op de markt komt waarmee je wel tot 20 procent
overgewicht kunt verliezen.”
Maagverkleiningen worden steeds meer uitgevoerd. Wat zijn de risico’s van zo’n operatie?
“Na de operatie word je nog vijf jaar lang gemonitord, dit in verband met de reële kans op vitaminetekort, buikpijnklachten, een te lage suikerspiegel en het dumpingssyndroom (lage bloeddruk door maag- en verteringsklachten – red.). Bovendien moet je na een gastric bypass levenslang multivitaminen slikken. Na een maagverkleining kan je lichaam namelijk minder goed ijzer opnemen, evenals vitamine B12, vitamine D en calcium. Daardoor bouw je op den duur tekorten op en moet je de rest van je leven dagelijks een flinke dosis supplementen slikken. Kortom: een maagverkleining is niet iets waar je luchtig over moet denken.”
Wat moet er gedaan worden om overgewicht en obesitas tegen te gaan?
“Ik hoop dat de maatschappij gezonder zal worden en mensen betere keuzes gaan maken. Zo zou het weer normaal moeten worden om water te drinken, in plaats van allerlei zoete drankjes. Daarnaast zou het helpen als de overheid zich meer inzet om gezondere producten aan te prijzen, de btw op groente en fruit wordt afgeschaft en scholen dagelijks fruit aanbieden. Maar denk ook aan een investering in de eerstelijnszorg. Want iemand die flinke schulden heeft, zal eerder voor een goedkope en ongezonde hap kiezen dan een voedende maaltijd. Al met al vraagt een gezondere maatschappij om een beleid wat breed moet worden geïmplementeerd. Dat is hard werken, maar ik geloof: samen komen we er wel. Het is ons ook gelukt om een rookvrije generatie te
creëren. Dan moet het ook lukken om voor een gezonde generatie te gaan!”