Het uitgangspunt bij medische zorg aan patiënten is dat deze zorg is onderbouwd door wetenschappelijk bewijs. Dit bewijs komt voort uit medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen, kortweg klinisch onderzoek. Het klinisch onderzoek is deze dagen veel in de publiciteit vanwege de ontwikkeling van behandelingen en vaccins tegen het coronavirus. Klinisch onderzoek is specialistisch werk. Bij het onderzoek hebben de onderzoekers te maken met wetgeving, en organisatorische – en financieringsvraagstukken. Dit heeft tot gevolg dat het voor onderzoekers een hele uitdaging is om naast hun zorgtaken, goed onderzoek te doen. De Dutch Clinical Research Foundation (DCRF) is een samenwerkingsverband waarbij alle partijen die betrokken zijn bij klinisch onderzoek, met elkaar optrekken om te zorgen dat de onderzoeksprocessen in ons land zo soepel mogelijk verlopen. De partijen werken met elkaar aan verbeteringen van de processen om zo de patiëntenzorg te verbeteren.
Nederland onderzoeksland
Nederland is heel geschikt voor het uitvoeren van klinisch onderzoek. We hebben acht universitaire medische centra die relatief dicht bij elkaar zijn en met elkaar samenwerken. Ook staan de Nederlandse arts-onderzoekers internationaal hoog aangeschreven, waardoor buitenlandse opdrachtgevers van onderzoek, zoals geneesmiddelenbedrijven, ingewikkelde onderzoeken graag in Nederland laten uitvoeren. Zo is er in ons land al een aantal onderzoeken gestart naar nieuwe behandelingen voor het coronavirus. De DCRF zet zich in om Nederland aantrekkelijk te houden voor de opdrachtgevers van onderzoek, zodat onze artsen zoveel mogelijk ervaring opdoen met nieuwe behandelingen.
Wet- en regelgeving
Het opzetten en uitvoeren van klinisch onderzoek is gebonden aan uitgebreide wet- en regelgeving. In Nederland zijn de regels vastgelegd in de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO). Het uitgangspunt van al die regels is de veiligheid van patiënten die de behandelingen nodig hebben. De wet schrijft daarom voor dat al het onderzoek met mensen getoetst wordt door een medisch-ethische commissie (METC). Pas als een METC aan een onderzoek goedkeuring heeft verleend, mag een onderzoeker van start gaan met de uitvoering van het onderzoek.
In Nederland zijn veel mensen die zich bezighouden met het opzetten, uitvoeren en in goede banen leiden van klinisch onderzoek. Het zijn uiteraard de medisch specialisten in ziekenhuizen die het onderzoek uitvoeren, maar zij doen dat niet alleen. In het eigen ziekenhuis werken ze samen met andere speciaal opgeleide onderzoeksprofessionals, zoals researchverpleegkundigen, apothekers en laboratoriummedewerkers. Ook werken de arts-onderzoekers vaak samen met collega’s in andere zorginstellingen en met bedrijven die geneesmiddelen of medische hulpmiddelen maken.
Om wie het allemaal draait
Patiënten spelen een belangrijke rol bij klinisch onderzoek. Voor hen zijn de medische behandelingen immers bedoeld. Vaak kunnen zij als proefpersoon deelnemen aan een onderzoek en zo bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe behandelmogelijkheden. Onderzoeksprofessionals zijn steeds vaker op zoek naar manieren om samen te werken met patiëntenorganisaties en zo te zorgen dat het onderzoek dat ze willen gaan doen, optimaal verloopt. Dit geldt ook voor de DCRF, die hiervoor samenwerkt met de Patiëntenfederatie. DCRF-bestuursleden Bart Scheerder (UMCG) en Joost Keers (Martini Ziekenhuis) vertellen in een video waarom het belangrijk is om patiënten bij onderzoek te betrekken.
De DCRF-bestuursleden Hannie Bonink (ZonMw) en Carla Vos (Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen) zijn van mening dat het nodig is om de voorlichting over klinisch onderzoek aan patiënten te verbeteren.
Vertrouwen
Klinisch onderzoek doe je niet alleen. Door samen te werken, expertise te delen en zorgvuldig en doelgericht met de procedures om te gaan, kun je meer bereiken. De betrokkenen bij de DCRF zetten zich hier met hart en ziel voor in. DCRF-bestuursleden Henk Kamsteeg en Peter-Paul van Benthem geven aan dat de DCRF hierin al veel heeft bereikt, en daarmee een positie van trusted third party heeft verworven.
Voetnoot: in dit artikel wordt verwezen naar video’s met gesprekken tussen DCRF-bestuursleden die bedoeld zijn voor de klinisch onderzoekprofessionals. Deze en meer vindt u op: https://dcrfonline.nl/maak-kennis-met/
Over de auteurs
Joost Keers, hoofd van het Wetenschappelijk Instituut van het Martini Ziekenhuis in Groningen en lid van het dagelijks bestuur van de Dutch Clinical Research Foundation (DCRF)
Annelies van Woudenberg, Projectcoördinator en communicatieadviseur bij DCRF